108. Տեքստը բաժանի՛ր պարբերությունների:
Գոյության կովում կենդանիները թշնամանում են, բայց և շատերն էլ բարեկամանամ և օգնում են միմյանց:
Ափամերձ կղզիներում հաճախ միլիոնավոր թռչուններ են միասին բնադրում: Թռչնաշուկաներ են կոչվում այն վայրերը, որտեղ նրանք հատկապես շատ են: ճիշտ է. երբեմն թռչունները կռվում են. բայց թշնամիներին միասին են հալածում:
Մրջյուններն էլ ուտիճների հետ են ընկերություն անոււհ Այդ փոքրիկ աշխատավորները փնտրում գտնամ են ուտիճներին, պահպանում նրանց ու նրանց ձվերը, մի ծաո-բնակավայրից մյա սը տանում:
Ծովաւղուտ կոչվող կենւ՜լանին ծաղկի է նման: Նրա տեսքով խաբված ձկնհրն անզգուշորեն մոտ են լողամ ծաղկաթերթերի նմանվող շոշափուկներին, որոնք անմիջապես բռնում են ավարը: Բայց ծովապատն ինքը տեղից տեղ շատ դանդաղ Է շարժվում: Նա մենակյաց խխունջին է հեծնում ու առաջ գնում: Նույնիսկ խեցգետինն ինքն է հարմար ծովաւղուտ փնտրում, որ իր խեցուն նստեցնի ու ման տա: Ծովաւղուտն էլ իր շոշափուկներով նրա թշնամիներին է խրտնեցնում: ճապոնական ծովում երբեմն ծովաւղուտի տեղը բռնում է շարժվել չկարողացաւ ուրիշ կենդանի’ սպունգը: Թեև սպունգը թշնա- ւփներին վախեցնե| չի կարող, բայց նա է| իր մարմնով քողարկում է անւղաշտպան խեցգետնին: Նման փոխհարաբերա թյուն- ննր կան նաև բույսերի միջև:
109. Նախադասությունները լրացրու:
Հյուրերի բազմությունը շարժվեց դեպի դահլիճ և լսեց կատարումը;
Հյուրերի բազմությունը շարժվեց դեպի դահլիճ, և զարմացավ քանի որ դա այն ֆիլմը չէր, որը նրանք ցանկանում էին դիտել։
Արդեն մի շաբաթ ուշացրել եմ խոստացածս նվերն ու իրոք ամաչում եմ։
Արդեն մի շաբաթ ուշացրել եմ խոստացածս նվերը, ու արդեն ծնունդից անցել է երկար ժամանակ։
Տղաները սկյուռին հավանաբար մոռացել էին կամ գիտակցաբար էին թողել դրսում։
Տղաները սկյուռին հավանաբար մոռացել էին, կամ որսագողերն էին գողացել։
110. Բառակապակցություն կազմի՛ր’ հարցում արտահայտող բառի փոխարեն գոյականներ գրելով:
Դավաճանել’ ո՛ւմ, ինչի՞ն: – Դավաճանել մարդուն, դավաճանել ընկերոջը, դավաճանել հայրենիքը։
Ուրանալ’ ո՞ւմ, ինչը): – Ուրանալ մորը, ուրանալ քրոջը, ուրանալ ընտանիքին։
111. Փակագծի բառերը գրիր կետերի փոխարեն’ դնելով պահանջված ձևով (եզակի կամ հոգնակի):
Աշխարհում մոտ հազար երեք հարյուր ժողովուրդ (ժողովուրդ) կա: Այդ հազար հրեք հարյուր ժողովուրդները (ժողովուրդ) խոսում են մոտ երեք հազար լեզվով: Կան լեզուներ, որոնցով տարբեր ժողովուրդներ են խոսում: Օրինակ’ Մևգլիայի, ԱՄՆ-ի, Կանադայի. Ավստ- րալիայի. Նոր Զելանդիայի քաղաքացիները հիմնականում անգլերեն են խոսում. Լատինական Ամհրիկայ ւ բնակչության մեծ մասր, բացառությամբ բրազիլացինհրի. իսպաներեն է խոսում: Սակայն ավելի հաճախ հակառակն է լինում, մի երկրի ժողովուրդը մի քանի լեզվով է խոսում: Սաղանում, օրինակ, հարյուր տասնյոթ լեզու է գործածվում (գործածվել): Կոնգոյում հինգ հարյուր լեզու (լեզու) կա: Դադստանում մոտ մեկ միլիոն մարդ է բնակվում (բնակվել), և այդտեղի մեկ միլիոն բնակիչները խոսում են (խոսել) ավելի քան վաթսուն լեզվով:
Աշխարհի ամենամեծ պատկերասրահը Մանկտ Պհտհրբուր- գի էրմիտաժն է: Այստեղ արվեստի ավելի քան երեք միլիոն ստեղծագործություն (ստեղծագործության) է ցուցադրված (ցուցադրել): Այդ թանգարանի բո|որ երեք հարյուր քսաներկու դահլիճները (դահլիճ) նայելու համար մարդ շուրջ քսանհինգ կիլոմետր (կի|ոմետր) ճանապարհ է անցնում:
Արգելանոցում բույսերի երկու հազար տեսակ (տեսակ) է աճում (աճե|):
112. Տրված տեքստերը փոխադրիր’ ընդհանուր վերնագիր և հետևություն գրելով:
Ա. Ս՛ի անգամ դեպի հարավ չվելիս ծիծեռնակներդ փորձանքի մեջ ընկան: Այդ տարի Շվնյցարիայա մ ուժեղ ցրտիւ) բոլոր միջատները սատկել էին: Դե, էլ ի՜նչ պիտի ուտեին ծիծեռնակները. չէ՜ որ շատ թռչանների նման նրանք էլ են միջատներով սնվում: խեղճ ծիծեռնակները սովից ուժասպառ եղան ու վայր ընկան: Բայց Շվեյցարիայի բնակիչներն անօգնական չթողեցին նրանց, հավաքեցին, դրեցին տուփհրի մեջ ու տարան երկաթուղային կայարան: Այնտեղից էլ հատուկ գնացքով արագ ու ապահով ուղարկեցին հարավ:
Շվեցարիայում ուժեղ ցրտից բոլոր միջատները սատկել էին: Ծիծեռնակները փորձանքի մեջ ընկան, քանի որ նրանք նույնպես սնվում էին միջատներով: Նրանք սովից ուժասպառ եղան և ընկան: Սակայն Շվեցարիայի բնակիչները օգնեցին ծիծեռնակներին, դրեցին տուփերի մեջ ու ուղարկեցին հարավ:
Բ. Հնդկաստանի Ռւտար Պրադեշ նահանգում բնության շատ կրքոտ պաշտպաններ են բնակվում: Նրանք կազմն) են «Չիպկո-Անդոլայ» («Գրկիր ծառը») ընկերությունը: Լ:րբ ընկերության անդամներից մեկն իմանում է. որ ինչ-որ տեղ պատ- րասավա մ են ծառ կտրել, համախոհներին անմիջապես հայտնում է, ն նրանք բոլորը շնչակտուր սլանում են այնտեղ: Ծառահատների հայտնվելուն պես ընկերության կամավորներից յուրաքանչյուրը մի ծառի բուն է գրկում և թայլ չի տալիս, որ կտրեն:
Հնդկաստանի նահանգներից մեկում բնության պաշտպաններն են ապրում: Նրանք կազմել են մի ընկերություն` գրկիր ծառը անունով: Երբ ընկերության անդամներից մեկը իմանում է, որ ինչ-որ տեղ, ինչ-որ մեկը պատրաստվում է ծառ կտրել, նրանք բոլորը ուղևորվում են այնտեղ և յուրաքանչյուրը մի ծառ գրկում է և թույլ չի տալիս, որ կտրեն:
Վերնագիր ՝ Մարդկությունը և բնությունը։
Հետևություն ՝ Մարդիկ փորձում են պահպանել բնությունը, ինչքանով, որ իրենց մոտ ստացվում է։
113. Բարդ նախադասությունը պարզեցրո՜ւ’ նրա մեջ եղած նախադասություններից մեկը հանելով:
Գյուղի վերևում հին քարայրներ կան, որոնց շվաքա մ նախրից հետ մնացած հորթերն են նստում: – Գյուղի վերևում հին քարայրներ կան։
Եվ որովհետև այղ օրը Պանինը անտառ չպիտի գար (նա լսել էր, որ անտառապահը հիվանդ է). Սվին գերադաս համարեց մի շալակ ցախ տանե| տուն: – Ավին գերադաս համարեց մի շալակ ցախ տանե|լ տուն:
Կա ձմեռվա ճանապարհ, որ անցնում է արևկող տեղերով, վտակների ավաւլոտ հունով: – Կա ձմեռվա ճանապարհ։
Մանուկները գնում են ծանոթ արահետով, որովհետև մյուս կածանները նրանց անծանոթ են ու երկյուղալի: – Մանուկները գնում են ծանոթ արահետով։
Գարնան մի գեղեցիկ առավոտ, երբ ամեն ինչ աշխույժ և դուրեկան է թվում, մարդ ամենից քիչ է մտածում առօրյա հոգսերի մասին ու իրեն ավելի մոտ զգում բնությանը, Անժիկն ու Մինա բիբին գնացին դեպի ձորակ: – Անժիկն ու Մինա բիբին գնացին դեպի ձորակ։
114. Գտի’ր տրված բառերի բոլոր նմանությունները
(ձևի. իմաստի).
ա) ես. սա, այս, – Բոլորը առաջին դեմքի դերանուններ են։
բ) դու. զա, այդ, – Բոլորը երկրորդ դեմքի դերանուններ են։
գ) նա, այն: – Բոլորը երրորդ դեմքի դերանուններ են։
Այս շարքերի նմանությունը, այն է, որ բոլորն էլ դերանուններ են, իսկ տարբերությունը, այն է որ տարբեր դեմքերի դերանուններ են։
115. Կետերի փոխարեն ավելացրո՜ւ նախադասություններ, որոնք նկարագրեն նախորդ կամ հաջորդ նախադասության աոարկան կամ վերաբերմունք արտահայտեն:
I Որսորդր մեծ դժվարությամբ մի հավք բռնեց: Հպարտությամբ պատրաստվում էր գնալ տուն։ Հավքը հանկարծ լհդու առավ ու աւաւց.
- I Որսորդ, ինձ բաց թող, քո լավության դիմաց քեզ համար երեք հատ մարգարիտ կածեմ:
Որսորդը հավատաց ու բաց թողեց: Հավքը ծառի վրա թոավ, մի բարձր ճյուղի նստեց: Խեղճ որսորդն արդեն մտածում էր, թե ինչ պետք է անի այդ մարգարիտներով, իսկ հավքը պարզապես նստել էր։ Որսորդն էլ կանգնել ու մարգարիտներին էր սպասում: Նա հավքին բազմիցս հիշեցրեց իր խոստման մասին։ Բայց հավքն իր խոստումը կատարելու միտք էլ չուներ: Որսորդը զղջաց ու ձեռքը պարզեց, որ նրան նորից բռնի, բայց չհասավ: Իսկ հավքը իրենից գոհ նստել էր։ Հավքը ծիծաղեց ու ասաց.
- Ձեռքդ մի’ մեկնիր նրան, ինչին չի հասնի, սա՝ մեկ: Չլինելու բանին մի՛ հավատա, սա՝ երկու: Անցած-գնացածի համար մի’ ափսոսա, սա էլ՝ երեք: Ահա’ քեզ երեք մարգարիտ:
- 116. Ընդգծված բառերից որը հնարավոր է՝ փոխարինիր անձ կամ իր ցույց տվող այլ բառով:
Օրինակ ‘/. Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին իրենից շատ չի սիրում
- Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին նրանից շատ չի սիրում:
- Այդ մարդն աշխարհում ոչ մեկին որդուց շատ չի սիրում:
Իշխանն իրեն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր: – Իշխանն նրանց էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:
Իշխանը նրան էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր: – Իշխանը որդուն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:
Երկիրը նրա շուրջը պտտվում է մի տարում: – Երկիրը արեգակի շուրջը պտտվում է մի տարում։
Երկիրն իր շուրջը մեկ օրում է պտտվում:
Մայրս ասում էր. որ ինքը երեկոյան հյուրեր է ընդունելու: Մայրս ասում էր. որ նա երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:
Այդ մարդն իրենից բացի բոլորին վստահում է:
Այդ մարդը նրանից բացի բոլորին վստահում է:
117. Ընդգծված բառաձևը ե՜րբ է սխալ և ե՜րբ’ ճիշւո: Սխալ ձևերն ուղղի՛ր:
Գնալուց մի անգամ էլ պատվիրեց գույշ լինել:
Նրա գնալուց հետո հյուրեր եկան:
Այդ աղջկան փրկելուց-փրկելիս քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր: Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կա՞:
Շտապելուց ամեն ինչ գցում էր ձեռքից:
Շտապելուց-շտապելիս ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
Այդ ասելուց-ասելիս հանկարծ գյխի ընկավ, որ մոռացել է գլխավորը:
Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը: Հեռանալիս-հեռանալուց հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել: Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
Դա դիտելիս-դիտելուց հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:
118. Ժամանակային սխալ ձևով գործածված բայերը գտի՛ր և ուղղի՛ր:
Մեր կյանքի մեջ աշխուժություն էր մտցնում մարդանման կապիկը’ Չսսկին, որն ամեն առավոտ թեյ բերող սպասավորի հետ մտնում է-էր մեր ննջարանը: Մի ցատկով կտրեց-կտրում էր դռնից մինչև մահճակալս ընկած տարածությունը և թռավ-թռնում մահճակալիս: Ի նշան ողջույնի’ շտապ-շտապ համբուրում էր ինձ իր խոնավ շուրթերով ու հետո տնքտնքալով հետևում էր, թև ինչպես եմ կաթ. թեյ ու շաքար (հինգ գդալ) լցնում իր բաժակը: Բաժակն ինձնից վերցնում էր հուզմունքից դողդողացող ձեռքով, մոտնց- նում շուրթերին ու խմում ահավոր մի ֆռթոցով: Առանց դադար տալու ավելի ու ավելի էր բարձրացնում բաժակը, մինչև որ այն շուռ էր գալիս մռութի վրա: Դրանից հետո վրա էր հասնում մի երկար ընդմիջում. Չամլին սլանում էր. որ կիսահալված շաքարը հոսի իր լայն բացված բերանի մեջ: Երբ համոզվում էր. որ բաժակի մեջ էլ ոչինչ չկա. խոր հոգոց էր հանում ու բաժակը վերադարձնում ինձ’ այն աղոտ հույսով. որ նորից կլցնեմ:
119. Տրված բառերը բաղարիչների բաժանի՜ր (սահեք հրաշամանուկ ■ հրաշ – ա “ մանուկ) և պարզի՜ր, թե բաոաշարքերից յուրաքանչյուրն ի՛նչ ընդհանրաթյամբ է կազմված.
ա) սահմանադիր-սահման-ա-դիրք. Զմրուխտափայլ-զմրուխտ ա փայլ. Կանխավճար-կանխիկ-ա-վճար, սնափառ-սին-ա-փառ, բաղաձայն-բաղ-ա-ձայն, պարտատեր-պարտ-ա-տեր, կենսախինդ-կենս-ա-խինդ, ջրամուկ-ջուր-ա-մուկ, արևամանուկ-արև-ա-մանուկ, ձեռագործ-ձեռք-ա-գործ, նորամուտ-նոր-ա-մուտք,
բ) կենարար-կեն-արար, կենսուրախ-կենս-ուրախ, զուգընթաց-զուգ-ընթաց, ջրկիր-ջուր-կիր, ջրհեղեղ-ջուր-հեղեղ, բանբեր-բան բերող. Քարտաշ-քար-տաշող, տնպահ-տուն-պահող, լուսնկա-լույս-ընկնող, մթնկա-մութ ընկնող, ձնծաղիկ-ձյուն-ծաղիկ, ռնգեղջյուր-ռունգ-եղջույր, քարափ-քար-ափ, մոլեռանղ-մոլ-եռանդ. Հրձիգ-հուր-ձիգ, քարտաշ-քար-տաշող, ակնհայտ-աչք-հայտնող:
Ա և Բ շարքերը միմյանցից տարբերվում են նրանով, որ Ա շարքում կան հոդակապեր, իսկ Բ շարքում չկան։
120. Կետերի փոխարեն ժամանակ ցույց տվող հարմար բառ կամ բառակապակցություն գրի՜ր:
Հնում ենթադրում էին, որ Վեզուվի ժայթքման ժամանակ (մ. թ. ա. 79թ.) կործանվել է երեք քաղաք’ Հերկուլանիումը. Պոմպեյն ու Ստաբիան: Սակայն նոր դարերում նշանավոր հրաբխի լավայի և մոխրի տակ թաղված մի այլ քաղաք են գտել’ Օպուլենտիսը: Պեղոմները վերջերես ցույց տվեցին, որ այղ քաղաքում առաջ ապրելիս են եղել միայն ունևոր մարդիկ: Աղքատների տներ ներկայումս չեն հայտնաբերվել:
Գիտնականները միայն գանգի օգնությամբ մարդու մասին շատ բան կարող են ասել’ նրա սեռը, տարիքը, ազգային պատկանելությունը. մարմնի կառուցվածքը, մտավոր ունակությանը և այլն: Բայց պարզվում է, որ գանգը «խոսում!» է ոչ միայն տիրոջ մասին: Հին ժամանակներում գոյություն ուներ այն կարծիքը, որ Աֆրիկա մայրցամաքն ու Սիցիլիա կղզին հնում միացած են եղել: Այղ կարծիքն ներկայումս ապացուցվել է: Կղզում գտել են երեք միլիոն տարի առաջ ապրած նախամարդու գանգ, որը նման է ոչ թե եվրոպացի այլ աֆրիկացի իր ժամանակակիցների գանգին: (Քանի որ անցյալում նավեր չկային, որ աֆրիկացին նավակով հասներ Սիցիլիա, իսկ լողալով այդքան ճանապարհ կտրելն անհնար է, ուրեմն կղզին մայրցամաքի մասն է եղել:
121. Զույգ նախաասաթյունները փակագծում տրված շաղկապով կամ շաղկապական բառով միացրո ւ ‘ քանի ձևով կարող ես:
()րինտկ ‘ Դու ամբողջ աշխարհում շրջած կյինես: Դու կվերադառնաս: (երբ) – Երբ ամբողջ աշխխարհում շրջած կլինես, կվերադառնաս: Դու, երբ ամբողջ աշխարհում շրջած կշինես, կվերադառնաս: Կվերադառնաս, երբ ամբողջ աշխարհում շրջած կ\ի նես:
Գարնանը մժդհւկը դա յա եկավ ա ղտի ականջից: Օրերը կարգին տաքացան: (երբ) – Գարնանը մժդհւկը դա յա եկավ ա ղտի ականջից, երբ օրերը կարգին տաքացան:
Ամեն ինչ մոռացել ե րպորին ներեյ Ւ.ր: Որոշեց վերադառնալ| հայրենի քաղաք: (որովհետև) – Որոշեց վերադառնալ| հայրենի քաղաք, որովհետև ամեն ինչ մոռացել ե րպորին ներեյ Ւ.ր:
Այդ կղզին կատարյալ դրախտ կարելի էր դարձնել։ Հորդա֊ բախ աղբյուրներ կային այնտեղ: (որովհետև) – Այդ կղզին կատարյալ դրախտ կարելի էր դարձնել, որովհետև Հորդա֊ բախ աղբյուրներ կային այնտեղ:
Անտառում դեռ ոչ մի շշուկ չէր րյվամ: Անձրևը արդեն դադարել էր: (չնայած) – Անտառում դեռ ոչ մի շշուկ չէր րյվամ, չնայած անձրևը արդեն դադարել էր:
Բոլորը քեզ նման մտածեին: Աշխարհն այսպիսին չէր լինի: (եթե) – Եթե բոլորը քեզ նման մտածեին, աշխարհն այսպիսին չէր լինի:
Այնտեղ փնտրեցեք կորած ձիու հետքերը: Այս քարի կտորը գտեք: (որտեղ) – Այնտեղ փնտրեցեք կորած ձիու հետքերը, որտեղ այս քարի կտորն եք գտել:
122. Կետերի փոխարեն հերթով գրի՜ր տրված հոմա նիշները: Ստացված նախախասաթյուննևրն ինչո՜վ են աարբերվում:
Անում էր կախարդական մատանին … (փախցնելու, գարս նայա):
Այս ձողը ծռի՛ր (ծռի՜ր. թեքի՜ր, խոնարհի՜ր):
Ցանկանում ենք. (ու դում, ցանկանում, տենչում, մաղթում) ենք. որ մեր քաղաքը միշտ մաքուր ու գեղեցիկ տեսնենք:
Ինչ ուզում ես’ գրի՛ր (գրի՜ր, շարադրի՜ր, փորագրի՜ր..գրի՜ աո), ես կկարդամ:
123. Սկզբից տաս-տասներկու նախադասություն ավելացրու. որ ամբողջական տեքստ դառնա:
Վերջապես ոստիս մաանհրով շոշափեցի հողը, փորձեցի քար անել ու ընկա: Օդապարիկը փլվեց վրաս: Սի քիչ մնացի այդպես, հողին ձո!|ված, նրա մասը դարձած: Կամաց-կամաց սկսեցին ձայներ մոտենալ: Կարոտին ու վերադարձի ուրախությանը ինչ-որ մեղմ ու խոր տխրության խաոնվեց:
124. Նախադասությունները ժխտակա՜ն դարձրու:
Կաքավաբհրդի գլխին տարին բոլոր ամպ է նստում: – Կաքավաբհրդի գլխին տարին բոլոր ամպ չէ նստում։
Կաքավաբհրդի բարձունքի միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է: – Կաքավաբհրդի բարձունքի միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակը չէ:
Գունավոր բղհւլին մանուշակը ճոճր է թվում: – Գունավոր բղհւլին մանուշակը ճոճր չէ թվում:
Պարիսպների գլխին ցինն ու անգղը բույն էին դրել: – Պարիսպների գլխին ցինն ու անգղը բույն չէին դրել:
Ներս մտնողն իմ մայրն է: – Ներս մտնողն իմ մայրը չէ:
125. Նախադասության ո՛ր բաոին կարող ես բնութագրող, նկարագրող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացրու:
Օրինակ ‘Քաղաքում մարդիկ Լին ապրում. -Մեծ ու ^քա ո~ սային այդ բաղաթոէ մ բա րձր ահա սա կ ու. կարճահասակ, գեր ու նիհար, կենսասեր, միայն ապրելով ու ստեղծ ե քով երջանիկ մարդիկ էին ապրում:
Աֆրիկայի ափերին ջայլամներն են հսկում հոտերին: – Աֆրիկայի մեծ և գեղեցիկ ափերին, հսկա ջայլամներն են հսկում հոտերին:
Աշխարհի համարյա բոլոր ժողովուրդները պատմում են ջրհեղեղի մասին: – Աշխարհի համարյա բոլոր ժողովուրդները պատմում են այդ ողբալի և կորուստալի ջրհեղեղի մասին:
Այդ ճամփորդության պաամությունր բարդ ու խճճված էր. մանավանդ երբ ինքն էլ պատմում էր: – Այդ զարմանալի ճամփորդության պաամությունր բարդ ու խճճված էր. մանավանդ երբ ինքն էլ արագ պատմում էր:
Հովիվը եղբայրն է: – Այս փոքրիկ գյուղի հովիվը նրա մեծ եղբայրն է:
126. II խմբից հերթով մեկ բաո վերցրո՜ւ և P խմբի բաոհր ի հետ բոլոր հնարավոյյ կապակցությունները գրի ր:
I. Բացատրհլ, ներել, կարոտել, մոոանսղ:
II. Տատին, ընտանիքին. հորը, դասը, սխայր, մարդկանց, ղասցանքր, րնսւանիքր: Բացատրել դասը։ Ներել տատին, ներել հորը, ներել մարդկանց։ Կարոտել տատին, կարոտել ընտանիքին, կարոտել հորը, կարոտել մարդկանց։
128. Տրված բայերը պատճառակա՜ն դարձրու տալ բայի օգնությամբ:
Օրինակ ՝ զանգեք – զանգ տալ:
Հանձնել-հանձնել տալ, պատմել-պատմել տալ, ասեր, աղմկել-աղմկել տալ, պատասխանել-պատասխան տալ, զրուցել-զրույց տալ, հայտնել-հայտնել տալ, աղալ, բանալ, տաներ
129. կտոր բազմիմաստ բառր նախադասությունների ւ1հջ գործածի՜ր քեզ հայտնի բո|որ իմաստներով:
Տորթի մեկ կտորը բակվական հագեցնող է։
Այս շորը շատ որակով կտորից է կարված։
130. Նախադասության բառերը քանի ձևով հնարա վոր է’ վերադասավորի՜ր, որ ամեն անգամ մի բան կա րեորվի:
Որսորդությունը Տասկինների ընտանիքի ամենասիրելի զբաղմունքն է: – Տասկինների ընտանիքի ամենասիրելի զբաղմունքը որսորդությունն է։
Մեկ տոննա հացահատիկ ստանա]ու համար հազար տոննա ջուր է պահանջվու մ: – Հազար տոննա ջուր է պահանջվում մեկ տոննա հացահատիկ ստանալու համար։
Հին Հունաստանում օլիմպիական խաղերի ժամանակ ատ- լետները մերկ էին հանդես գալիս: – Ատլետները մերկ էին հանդես գալիս օլիմպիական խաղերի ժամանակ Հին Հունաստանում։
Մարաթոնյան դաշտից հաղթանակի լուրը տանող զինվորը առանց կանգ առնելու մինչև Աթենք վազել է: – Հաղթանակի լուրը տանող զինվորը առանց կանգ առնելու մարաթոնյան դաշտից մինչև Աթենք վազել է։
Փրկարար շան վզին փոքրիկ ռադիոընդունիչ էր ամրացված:
131. Տեքստից հանի՜ր այն նախադասությունները, որոնք տեղեկություն են տայիս’
ա) մարդու ե նրա բնույթի մասին,
Մարդիկ ուզում են իրենց կյանքը հեշտացնել ու հետաքրքիր դարձնել: Նրանք անընդհատ մտածում են’ ինչպե՜ս անեն, որ իրենց անհրաժեշտ իրհրր միշտ իրենց մոտ լինեն: Եվ քանի գնում, անհրաժեշտ առարկաների ցանկն ավելանում է:
բ) ստեղծված նոր սարքի մասին:
ճապոնական մի ֆիրմա սկսել է գրպանի հեռուստացույց արտադրել: Տեսնո՜ւմ եք, թե ուր է հասե| մարդու պահանջը: Imp սարքն ընդւաքհնը երեք հարյուր հիսուն գրամ է կշռում: Այսինքն’ երկու խնձորն ավելի ծանր [յարող է լինել, քան այւ]
հեռուստացույցը: ‘1-ա շատ փոքր մարտկոցների օգնության ինը ժամ անընդմեջ կարոդ է աշխատել: Հարմար է. չէ’, գրպւս- նու մ այդպիսի առարկա ունենալը, էլ ոչ շտապել է պետը ու ոչ էլ հուզվել: Որտեղ էլ լինես, սիրած ֆիլմը կամ հետաքրքիր հաղորդումը կդիտես:
Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՜ր:
Մարդիկ ուզում են իրենց կյանքը հեշտացնել ու հետաքրքիր դարձնել: Նրանք անընդհատ մտածում են’ ինչպե՜ս անեն, որ իրենց անհրաժեշտ իրհրր միշտ իրենց մոտ լինեն: Եվ քանի գնում, անհրաժեշտ առարկաների ցանկն ավելանում է: ճապոնական մի ֆիրմա սկսել է գրպանի հեռուստացույց արտադրել: Տեսնո՜ւմ եք, թե ուր է հասե| մարդու պահանջը: Imp սարքն ընդւաքհնը երեք հարյուր հիսուն գրամ է կշռում: Այսինքն’ երկու խնձորն ավելի ծանր [յարող է լինել, քան այւ]
132. Կետերը համապատասխանաբար փոխարինի ր որպես, որպիսի կամ ո ր պե и զի բառերից մեկով:
Գայլը որոշեց տեսքը փոխել, որպեսզի ավելի շատ որս անի:
Որպես հյուր՝ չէր խառնվում տնեցիների վեճին:
Որպես անակնկալ, քեզ բոլորովին չէինք սպասում:
Այգու տերը’ որպես ծառի լավ ու վատից հասկացող մարդ, ինքն էր խնամում ծառերը:
Եթե պատրաստես այնպիսի մի արկղիկ, որպիսի հրացու մս եմ տե
սել. առատ պարգե կստանաս:
Որպեսզի ոչ մեկը ժամանակից շուտ չիմանա ու չխանգարի, սուսուփուս դուրս եկավ տանից:
133. Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նույն ձհով են կազմված: Գտի՛ր շարքում օրինաչափությանը չենթարկվող բառը.
ա) արեմուտք. նեղսիրտ, գունաթափ, ձկնկիթ, ձեռնպահ, – Գունաթափ, որովհետև միայն սա է ա հոդակապով գրված։
բ) ծալպակաս, չարագործ, գործակից, տառակեր, գետաբերան: – Ծալպակաս, որովհետև միայն սա ա հոդակապով չէ գրված։
134. Ա խմբից հերթով մեկ բառ վերցրո՛ւ ն Բ’ խմբի բառերի հետ բոլոր հնարավոր կապակցությունները
գրի՛ր:
Ա. Փարվել, գրկել, բռնել:
Բ. Թևը, երեխային, թևին, աղջկան, գ|ուխը. Արային, գլխին. Լուսինեին, մազերը, մորը, մազերին, գեղեցկուհուն:
Փարվել երեխային, փարվել աղջկան, փարվել Արային, փարվել Լուսինեին, փարվել մորը, փարվել գեղեցկուհուն։ Գրկել երեխային, գրկել աղջկան, գրկել Արային, գրկել Լուսինեին, գրկել մորը, գրկել գեղեցկուհուն։ Բռնել թևը, բռնել գլուխը, բռնել մազերը։
135. Ըստ տրված կաղւազարների բարղ նախադասություններ կազմի՛ր:
Թեկուզ այսօր դասի չէր եկել, այնուամենայնիվ նոր դասը հասկացել էր։
Թեպետ ոտքը վնասել էր, սակայն կարողացավ մինչև սենյակ ոտքով գնալ։
Չնայած որ դասի չէր եկել, բայց նոր թեման հասակցել էր։
Թեև …………………….. բայց ն այնպես …….
136. Տեքստը կարդա’ և րարի վրա պայմանագիր ստո- րագրնլա արարողությունն այնպե՛ս նկարագրիր, որ հավաստի հնչի (վարձի՛ր պահպանել պատմական կոլորիտը, արարողության հանդիսավորությունը, մասնակիցների հագուստ-կապուստը, դենք ու ւլրահը ն այլն):
Ժնեում, ԼՈ1Կ-ի թանգարանում, ի թիվս բադմաթիվ այլ ցուցս յնւէուշների, աշխարհում աոաջին խաղաղ դաշնագիրն է պահվում: Այդ եդակի «փաստաթուղթը» մեր թվականությունից առաջ 1290 թվականին է կադմվնլ. «ստորագրել են» եգիպտական փա- րավոնր և խեթերի թագավորը: Դաշնագիրը րարի վրա է փորագրված և տեքստի տակ ստորագրության փոխարեն երկու տիրակալների անձնական խորհրղանիշննրն են քանդակված:
137. Տրված բայերը հնարավոր ձևերով պատճառակա՛ն դարձրու:
Օրինակ լսել – լսեցնել, լսել տալ:
Իմանալ-իմանալ տալ, բարկանալ-բարկացնել, տեսնել-տեսնել տալ, դգալ-զգացնել;
138. Փակագծերում տրված ժամանակաձևերից մեկն ընտրի՛ր, գրի՛ր կետերի փոխարեն և պարդի՚ր՝ ո՛ր բառն է թելադրում ընտրությունդ:
Բարձր կրունկներով կոշիկներն առաջին անգամ երևացել են ուշ միջնադարյան Փարիդում: Բայց կինն իր կրանկներն ինչո՛ւ (պիտի պահի, պիտի պահեր) պիտի պահեր բարձր ու մարմնի ծանրությանը ոտքի թաթերի վրա (պիտի դնի. պիտի դներ) պիտի դներ: Պատճառն այն էր, որ այն ժամանակ Փարիզի փողոցները սալահատակված (չեն, չէին) չէին մարդիկ մի մայթից մյուսն անցնելու ժամանակ (խրվում էին. խրվեցին, խրվել են. խրվել էին) խրվում էին ցեխի մեջ: Եվ ահա մի հնարագետ կոշկակար, որն իր համար (հնարեց, հնարել է, հնարել էր) հնարել էր բարձր կրունկները, որոշեց մյուսների կոշիկներն էլ այդպես կարեր
Աշխարհի մեծածավւպ հին գրքերից մեկը հայերեն «Մշո ճառընտիր» գիրքն է, որ (պատրաստեցին, պատրաստել են, պատրաստել էին) պատրաստել են արջառի ու երինջի կաշվից: Դա յոթանասունհինգ սանտիմետր երկարություն, հիսուն սանտիմետր լայնություն (ունի, ուներ) ուներ և մոտ երեսուներկու կիլոգրամ (կշռում է, կշռում էր. կշռել է) էր կշռում: <այ գյուղացիները մեծ գումարով փրկագնեցին
ձեոագիրը, երբ սելջուկները դա (հափշտակհլ են, հափշտակում էին, հափշտակհլ էին) հափշտակել էին:
Միայն դինոզավրհրն ու մյուս նախապատմական կենդանիները կարող էին տեսնել հայտնի ամենահին երկնաքարի անկումը, որովհետև երեք հարյուր միլիոն տարի առաջ, երբ դա (ընկավ, ընկել է. ընկնում էր. ընկել էր) ընկել էր, միայն նրանք (թափառել են, թափառհյ էին. թափառեցին, թափառում էին) էին թափառում ծառանման պտերների հսկա անտառներում:
139. Տեքստը փոխադրի՜ր’ նկարագրող, բնու թագրող, վերաբերմունք արտահայտող բաոհր, բաոակապակ- уш թյանննր կամ նախադասա թյուննհր ավե|ացնելով:
Երբ նապաստակները հասկացան, որ իրենք են ամննավախ- կոտ կենդանիները, որոշեցին, որ բոլորով գնան, լիճն ընկնեն, խեղդվեն: Իսկ լճափի գորտերը նրանց ոտքերի թփթփոցը որ լսեցին, անմիջապես ցատկեցին լճի ամենախոր տեղը: Մի նապաստակ ասաց.
– Է| ի՜նչ խեղդվենք, աշխարհում մեզանից վախկոտ արարածներ էլ կան:
140. Ընդգծված բառերով Նախադասությունները ձեափոխի՜ր’ ընդգծված բառերն ու արտահայտությունները փոխարինելով հականիշ բառերով ու արտահայ- տու թյուննհրով:
Օրինակ ‘Մարդը որ բարի ու ներողամէտ [ինի, ավելի քիչ հիվանդ կլինի: – Մարդը որ չար ու հիշաչար չլինի ավելի շատ առ.ողջ կլինի:
Անտառը ոչ մեկի թշնամին չէ- բոլորի բարեկամն է։
Անտարկտիդան գտնվում է երկրագնդի ծայր հարավում և ամբողջովին սառցապատ-շոգ է: Այնտեղ շատ ցու րւո է, ձմռանը նրբեւքն մոտ իննսուն աստիճանի ցուրտ-տաք է լինում:
Չնայած «աշխարհի յոթ հրաշալիքներ» հանդիսացող բոլոր-ոչ մի արձաններն ու շինությունները, բացի եգիպտական բուրգերից. Կորեանվել-պահպանվել են, նրպնց մասին հիշտրււ թյու նն ապրում է դարեդար:
Զարմանալի-սովորական նյա թ է ապակին: Վերցնում ես միանգամայն անթափանց-թափանցիկ ավագ սոդա և նման մի քանի այլ նյութ, իրար խաոնում ու րարձր ջերմաստիճանի վառարանում հայեցնամ. և ահա թափանցիկ-անթափանց ապակին պատրաստ է:
Միջագետքցիներն իրենց քաղաքների փողոցների ուղիղ ու լայն լինելը շատ խիստ էին պահպանում’-ոչ այնքան խիստ.
Բոլորը գիտեն-չգիտեն, որ արեր ղեղին է, իսկ արևածագի և մայրամուտի ժամանակ’ կարմիր: Բայց 1950 թվականի սեպտեմբերին Գերմանիայու մ, Ֆյոսնսիայում. Շվհյցարիայում ոչ թե ղեղին. այ) երկնագույն արև են նկատել: Դրա պատճառը-հետևանքով Կանադայի տափաստանների ու անտառների հրդեհն է եղել: Մթնոլորտի վերին շերտերում ծեւխ ու մուր են հավարվել-տարածվել. ն արևի գույնր փոխվել է-չի փոխվել։
141. Տրված տեքստերը փոխադրի՜ր’ րնդհանա ր վերնագիր ն հետևություն գրելով:
Ա. Գայլն անցնում էր մի տան մոտով, իսկ ուլիկը տանիքից ծաղրում ու հայհոյում էր նրան: Գայլն ասաց.
- Ո՛չ թե դու ես խոսում, այլ տեղդ:՛
Բ. Երկու ընկերներից մեկը դարձավ թագավորի խորհրդական:
Մյուս ընկերը մի օր գնաց նրան այցելե[ու: Պաշտոնյա ըն- կերր բարձր ձայնով, մեծ-մեծ խոսում էր ու գլուխ էր գովում: Տեսության եկածն ասաց.
- Թե որ ես քեղ ճանաչում եմ. էս մեծ-մեծ բրդողը դու չես: Կա՜-չկա՜ աթոռիդ ձայնն է էսպես դմբդմբում:
Ա․ Մի գայլ անցնում էր մի տան մոտով, որտեղ ուլիկը տանիքից ծաղրում էր նրան։ Գայլը դա տեսնելով ասաց․
- Հիմա ոչ թե դու ես խոսում, այլ տեղդ, դիրքդ է քո փոխարեն խոսում։
Հետևություն․ Կյանքում երբեք մի խաբնվիր քո դիրքին, մի թող, որ դիրքը քո տեղը խոսի և որոշի, այն ինչ կարող ես ասել բարձրունքին կանգած ասա նաև ներքևում։
Բ․ Օրերից մի օր, երկու ընկերներից մեկը դարձավ թագավորի խորհրդական։ Իսկ մյուս ընկերը գնաց նրան հյուր։ Եվ այդ պաշտոնյա ընկերը բարձրաձայն, փառահեղ խոսում էր ու ինքն իրեն գովում։ Եվ մյուս ընկերը այդ ամենը տեսնելով ասում է․
- Ես քեզ երկար ժամանակ է ինչ ճանաչում եմ, այսպես մեծ-մեծ խոսողը դու չես։ Աթոռիդ ձայնն է այդպես դմբդմբում։
- Հետևություն․ Մի՛ թողեք որ ձեր պաշտոնը կամ ձեր կարգավիճակը ազդի ձեր մարդ տեսակի վրա, և միայն խանգարի ձեզ և ձեզ շրջապատողներին։
Ընդհանուր վերնագիր․- Դիրքի ձայնը։
142. Տրված բառերն ըստ հոմանիշության բաժանի՜ր հինգ խմբի:
Իջնել, սահմանել, հափշտակել. շռայլել, թեքվել, կարգել, հո- շուոհլ, վատնել, խլել, կքվել, քամու ն տալ, բզկտել, կորզել, ծ վատել, խոնարհվել, ծախսել, պոկել, հաստատել, ճկվել, պատառոտել, հակվնլ, շորթել, մսխել, գզգզել, որոշել, կռանալ, գողանար ծռվել:
Իջնել, խոնարհվել, կռանալ, թեքվել, կքվել, ճգվել։
Սահմանել, կարգել, հաստատել, որոշել։
Հափշտակել, խլել, կորզել, շորթել, գողանալ։
Շռայլել, վատնել, քամուն տալ, ծախսել։
Բզկտել, ճկվել, պատառոտել, զգզգել, ծռվել։
Սեդա Ենգիբարյանի բլոգ 