Հովհաննես Թումանյանի «Մեծ ցավը» հոդվածում անդրադարձ է կատարվում հայ ժողովրդի պատմության և մշակույթի նկատմամբ տարածված անտարբերության ու անտեղյակության խնդրին: Հեղինակը մտահոգություն է հայտնում, որ շատ հայեր չեն ճանաչում իրենց պատմությունը, գրականությունը և մշակույթը, ինչը հանգեցնում է ինքնագնահատականի և ազգային ինքնության կորուստի:
Թումանյանը նշում է, որ պատմության և մշակույթի նկատմամբ այս անտարբերությունը բացասաբար է ազդում ժողովրդի ինքնագիտակցության և արժանապատվության վրա: Նա մատնանշում է նաև այն փաստը, որ հայերը հաճախ անտեղյակ են իրենց գրական ժառանգությունից և չեն գնահատում իրենց ստեղծագործողներին:
Հեղինակը կոչ է անում վերականգնել ազգային ինքնագիտակցությունը, ճանաչել և գնահատել սեփական պատմությունն ու մշակույթը՝ միայն այդպես հնարավոր կլինի ամրապնդել ազգային ինքնությունը և արժանապատվությունը:
Այս հոդվածը կարևոր հիշեցում է յուրաքանչյուրիս համար՝ հասկանալու մեր պատմության և մշակույթի արժեքը, ճանաչելու մեր նախնիների ձեռքբերումները և փոխանցելու դրանք հաջորդ սերունդներին:
Սեդա Ենգիբարյանի բլոգ 